Oyun Çocukluğu Döneminde Beslenme

Çocukluk çağında 1-6 yaş arası dönem oyun çocukluğu dönemidir. Bu dönemde çocuk artık başta annesi ve diğer aile büyükleri tarafından olmak üzere, kendisine sunulan, hazırlanan yiyecekler dışında sevdiği diğer yiyecekleri belirtmeye başlar; hem yiyecek hem davranış olarak daha bağımsız olmak ister. Bu gelişim ve değişim sürecinde çocuğun yeme alışkanlıkları doğrudan veya dolaylı olarak ailenin beslenme alışkanlıklarından etkilenir. Ülkemizin aile ve kültürel yapısı göz önüne alındığında çoğunlukla tombul çocuğun “sağlıklı çocuk” olarak kabul edildiği görülmektedir. Çocuğu daha iyi besler düşüncesiyle çocuklara bu dönemde yüksek yağlı, yüksek kalorili, yoğun tahıl içerikli beslenme tarzı uygulayan aile sayısı az değildir. Ancak bu tarz beslenme çocukta, gelecekte obezite ve kalp damar hastalıklarının gelişmesine zemin hazırlayabilir.

Çocuğun sağlıklı büyüme ve gelişmesini tamamlayabilmesi, doğru ve sağlıklı beslenme modeli oluşturabilmesi için tüm besin grupları yeterli miktarda ve uygun pişirme yöntemleriyle pişirilerek çocuğa sunulmalıdır. Özellikle artık yürümeye başlamış, daha aktifleşmiş çocukta, günlük fiziksel aktivite onun büyümesi için gerekli olan enerji ihtiyacını da artırır. Oyun çocukluğu döneminde alınması gereken toplam besin miktarı çocuğa 3 ana 3 ara öğün olarak sunulur. Okul öncesi yaş grubunda 1-3 yaşlar arasında günlük protein ihtiyacı 2gr/kg kadardır. 4-6 yaşlarda bu ihtiyaç benzer şekilde devam eder; ortalama 1-2gr/kg’dır. Günlük toplam protein ihtiyacının %50’sinin hayvansal kaynaklı proteinlerden sağlanması önerilir. Yağlar beslenmede yüksek kalori kaynağıdır ve yağda eriyen vitaminlerin emilimi için diyetle yağ tüketilmesi gerekir. Oyun çocuğunun diyetindeki doymuş yağ ve kolesterol süt ve süt ürünlerinden sağlanır. Diyetle alınması gereken yağ miktarının % 1 kadarı doymuş yağ şeklinde önerilir. Doğal olduğu için ve içinde doğal olarak A ve D vitaminleri bulunduğu için bu yaş grubundaki çocuklara fındık büyüklüğünde tereyağı önerilir. 2 yaş altındaki çocuklara yağı azaltılmış süt ve süt ürünleri önerilmez.

Protein ve yağdan arta kalan kalori ihtiyacı karbonhidratlardan sağlanır. Günlük karbonhidrat alım oranı ortalama %50 olarak önerilmesine rağmen oyun çocuklarında bu oran %50-60 oranında ayarlanmalıdır. Bu karbonhidratlar diyetle alınırken çikolata, bisküvi ve şekerlemelerden uzak durulmalı, ara öğünlerde bunlardan kaçınılmalıdır. Çocuklar özellikle çikolata ve şekerle ne kadar geç tanışırsa o kadar iyidir. 1 yaşına kadar şeker ve tuz ilavesiz büyütülen bebeğe, 1 yaşından sonra az miktarda kahverengi şekerle tatlandırılmış ev kurabiye ve kekleri verilebilirse de ideal tatlandırıcılar bal, pekmez gibi fruktoz yapısında olanlardır.

Bitkisel gıdaların sindirim enzimleri ile parçalanamayan kesimine posa denir. Posalı gıdalar sindirim sistemi hastalıklarından özellikle kolon kanseri gelişiminden korunmada önerilmektedir. Sağlıklı bir bağırsak çalışma düzeni için günde ortalama 12 gram posa tüketilmesi önerilmektedir.

Kuru baklagillerde bulunan fitat, mineraller ile çözülmeyen kompleksler oluşturarak mineral emilimini engelleyebilir ancak diyetin yeterli protein içeriği, demir ve diğer birçok mineral için kaynak oluşturur. Ayrıca diyete askorbik asit ilavesi fitatların olumsuz etkilerini azaltır. Ülkemizin geleneksel yiyeceklerinden olan kurufasulye veya nohutun pilavla birlikte sunulması, gerek lezzet gerekse besleyicilik yönünden çok sağlıklı bir kombinasyondur.

Bir yaşından sonra çocuğun yaşı ilerledikçe ona ara öğünlerde sunulan taze meyveler, yemeklerde taze sebzelerden hazırlanmış zeytinyağı ve limon ilaveli Akdeniz tipi salatalar, çocuğa beslenme kültürü verilmesinde önemli noktalardır.

Oyun çocuğunun mönüsünde temel besin maddeleri bulunmalı ve günlük enerji, protein, yağ, vitamin ve mineral gereksinimleri karşılanmalıdır. Çinko, kalsiyum, demir, iyot, selenyum ve vitaminlerden (özellikle Vitamin A, Vitamin C ve folik asit) zengin besinler seçilmelidir. Ayrıca bu besinlerin zararlı kimyasallar içermemesi, hazırlama ve saklama koşullarının uygun olması gerekir. 1 yaşından sonra çok az tuz ilave edilebilse de tuzlu ve şekerli besinlerde aşırıya kaçmamalı, çocuğa sunulan yiyeceklerde zaten sodyum (tuz) olduğu dikkate alınmalıdır.

Oyun çocuğunun diyetinde fazla şeker, un, nişasta kullanılmamalı, çocuk hamburger, gazlı-kolalı içecekler ve hazır meyve sularına alıştırılmamalıdır. En sağlıklı besinlerin en doğal, işlem görmemiş, katkısız ve hormonsuz yiyecekler olduğu unutulmamalıdır.

Oyun çocuğu döneminde çocuğa verilecek en güzel içecekler süt, su ve taze meyve sularıdır. Günde 500 cc kadar ılık süt önerilir. Taze meyve suları da günde 180-240 cc arası miktarlara kadar verilebilir. Obezite yatkınlığı olan çocuklarda meyve suyu miktarı son görüşlere göre 180 cc/gün olarak kısıtlanmaktadır.