Çocuklar çiçektir soldurmayalım!

Çocuk istismarı ilk kez 1946 yılında bir grup çocukta radyolojik olarak kırıkların ve beyin kanamalarının saptanmasıyla tanımlanmıştır.

Dövülmüş, hırpalanmış çocuk: 1960’lı yıllarda anne ve babaların veya çocuğa bakanların öfkeli davranışları sonucu istemli veya istemdışı kazaların bildirilmesi ile konu gündeme gelmiştir. Konu derinlemesine incelendiğinde çocuğu aşırı hırpalayan veya döven bireylerin önemli bir kısmının ruh sağlıklarının bozuk olduğu, psikopatik kişilikleri olduğu fakat bazen normal kişilik yapısına sahip, sosyokültürel düzeyi yüksek olan bireylerin de çocukları hırpalayabildiği görülmüştür. Çocuk istismarının, evde, bakım veren merkezlerde, iş yerinde, cezaevlerinde, hastanelerde olabileceği bildirilmiştir.
Çocuğa kötü davranılması: Çocuğa fiziksel, psikolojik, cinsel olarak zarar verebilecek; hastalanmasına veya ölümüne yol açabilecek her türlü fiziksel durumu kapsar.
Fiziksel istismar: Çocuğa bakım veren kişi tarafından morarma, yanık, kırık, çizik, delinme ve organ zedelenmesi oluşturabilecek şekilde yapılan amaçlı, bilinçli yaralama olarak tanımlanır.

Fiziksel istismar kriterleri

• Herhangi bir nedenle çocuğa annesi, babası, bakıcısı tarafından doku zedelenmesine yol açacak şekilde zarar verilmesi çocuk istismarıdır ve uygun otoritelere bildirilmelidir.
• Doku zedelenmesi morluklar, yırtıklar, delinmeler, kırıklar, organ delinmeleri ve fonksiyon bozulmalarını kapsar. Doku zedelenmeleri darbe, sallama, delme, ısı, toksik bir ajan, bir kimyasal ajan veya bir ilaç sonucu oluşabilir.
• Bakım veren kişinin eliyle vurması sonucu çocuğun ellerinin ya da kalçalarının geçici kızarıklığı çocuk istismarı olarak bildirilmeyebilir.
• Bakım veren kişinin eliyle vurması sonucu çocuğun ellerinin veya kalçalarının dışında bir yerinde geçici kızarıklık veya doku zedelenmesi çocuk istismarıdır.
• Fiziksel disiplin 18 aydan küçük ya da gelişimsel, duygusal ve fiziksel olarak anormal olan çocuklara uygulanmamalıdır.

Çocuğun vücudunun üzerinde, herhangi bir yerinde bir gereç kullanılması çocuk istismarıdır.

Çocuk bakımının ihmali
Fiziksel ihmal içeren davranışlar çocuklarda büyüme ve gelişme geriliğine ve öğrenme güçlüklerine yol açabilir. Beslenme ihmalinde, özellikle bebeklikte vücut ağırlığı normalin altında kalır. Çocuk bakımının ihmali, fiziksel istismara göre daha fazla ölüme neden olmaktadır.
Bebeklerde görülen ölüm nedenlerinden birisi de ani bebek ölümü (beşik ölümü) sendromudur. Çocuk istismarı, 1-6 ay arası bebeklerde ani bebek ölümü sendromundan sonra ikinci sırada saptanan ölüm nedenidir.
Bir çocuğun yapılması gereken aşılarının yaptırılmaması, hastalıkları için doktora götürülmemesi, kontrollerinin ihmal edilmesi de çocukların büyütülmesi sırasında doktorlar tarafından kolaylıkla tanımlanabilen ihmallerdir.

Duygusal istismar
Çocukların duygusal istismarı da söylenmemesi gereken sözcüklerin kullanılması veya davranışların sergilenmesiyle olur. Duygusal istismar içinde tersleme, azarlama, eleştirme, hakaret etme, çocuğu çevreden izole etme veya korkutma gibi davranışları içerebilir. Ne yazık ki bu tarz istismarların saptanması, belgelenmesi çok zordur.

Cinsel istismar
Bir erişkinin cinsel doyum için bir çocuğa karşı yaptığı herhangi bir davranışı kapsar (cinsel ilişki kurmak, fuhuş ve pornografiye zorlamak gibi)

Değişik ülkelerde bildirilen çocuk istismarları oranının, gerçekte bildirilen rakamın üç katından fazla olduğu tahmin edilmektedir. İstismar bildirimlerinde, en fazla bildirim yapanların çocuğun öğretmenleri, doktorları, sosyal hizmet uzmanları, aile üyeleri ve komşular olduğu görülmektedir.
Çocuk istismarı veya ihmali sonucu çocuk ölümlerinin %85’i 6 yaş altında, %44’ü 1 yaş altında olarak bildirilmiştir.
Araştırmalar cinsel istismara kızların daha çok uğradığını göstermektedir. İstismarların ’unu cinsel istismar oluşturmaktadır.
İstismar ve ihmal vakalarının %84’ünden çocuğun annesi veya babası veya her ikisi sorumlu tutulmaktadır. İhmal vakalarının %47’sinde tek başına anne sorumlu tutulmaktadır. Çocuk istismarı veya ihmali ile suçlanan bireylerin %60’ı kadın, %40’ı erkektir.

Düşük sosyoekonomik düzeyli, fakir ailelerde istismar vakalarının daha fazla olduğu saptanmıştır. Bunun nedenleri;

• İşsizlik, kalabalık gibi sorunlar
• Stres dönemlerinde bu ailelerin destek için ekonomik ve sosyal kaynaklara daha sınırlı ulaşabilmeleri
• Yaşadıkları ortamda daha fazla şiddet bulunması
• Yoksullukla birlikte 20 yaş altında anne veya baba olma, tek ebeveyn olma ve madde bağımlılığı gibi diğer risk faktörlerinin daha fazla birlikteliğidir.

Ancak çocuk istismarının her sosyoekonomik statüde olabileceği akılda tutulmalıdır. Eğer bir çocukta açıklanamayan veya şüpheli yaralanmalar varsa veya çocuk aniden içine kapanık, çekingen olmuşsa veya uygunsuz, saldırgan davranışlar sergiliyorsa, anne veya babasından korkuyorsa çocuk istismarı her zaman akılda tutulmalıdır.

Sık görülen zedelenmeler:

Kafa travmaları
Gövde ve kollardan sonra yüz, çocuk istismarında en sık yaralanan yerdir. En sık ölüm nedenleri içinde kafa travmaları yer almaktadır. Morarmalar, ezikler, çizikler, burunda yaralanmalar, diş kayıpları görülebilir. Tipik olarak yumruk ya da zorla yedirme sonucu frenulum yırtığı ve üst dudağın damaktan ayrıldığı görülür. Kafa derisi yaralanmaları en sık kemer tokalarıyla vurulmaya, düşmelere bağlı veya saçın çekilmesine bağlı olarak görülmektedir. Yaşamın ilk yıllarında ciddi kafa travmalarının %95’inden fazlası istismar sonucudur. Şiddetli istismar sonucu gözle ilgili ağır belirtiler görülebilir.

Kırıklar
Ceza verme sonucu en sık oluşan kemik kırıkları genellikle burkma veya çekme sonucu oluşur. İstismar edilmiş bir çocukta en sık görülen kırık şekli, uzun kemiklerde çentik şeklinde olur. Çocuk daha yürümeden önce travma görmüşse kırık kalça kemiğinde olabilir. Nadiren kaburgalar bile kırılabilir. Dövmeye bağlı kırıkların ve morarmaların zamanını tıbben belirlemek mümkündür. Henüz yürümeye başlamamış olan bir çocukta görülen parmak kırıkları istismar yönünden özel önem taşır.

Karın yaralanmaları
Dövülmüş, hırpalanmış çocuklarda en sık ölüm nedeni karın yaralanmalarıdır. Bu çocuklar, tekrarlayan kusma, karında gerginlikle başvuruda bulunabilir. Karından dövülen çocuklarda genelde deride morluklar saptanmaz ama organ zedelenmesi olabilir. Ancak yumruklanmada küçük, yuvarlak morarma izleri saptanabilir.

İstismara uğramış olan çocukların duygusal özellikleri
·         Korku
·         Sinirlilik
·         Tetikte olma
·         İnkar etme
·         Yansıtma
·         Güven eksikliği
·         Suç işleme
·         Madde bağımlılığı
·         Hiperaktivite
·         Şiddet içeren kişilik özellikleri
·         İleride kendisinin de çocuk istismarı yapma riski

Evde eşin istismara uğraması, çocuğun istismara uğraması riskini artırmaktadır. Zeka geriliği olan çocuklarda istismar riski daha fazladır. Çocuğu istismar eden bireyler daha sık olarak yalnız, mutsuz, kızgın, genç, tek başına yaşayan, planlanmamış şekilde gebe kalan, çocuktan gerçek dışı beklentileri olanlardır. Fiziksel istismar en sık olarak yüksek riskli çocuklarda olmaktadır. Bunlar prematüre bebekler, kronik hastalığı olan çocuklar, koliği olan bebekler ve davranış problemi olan çocuklardır.
Çocuk istismarı olan ailelerin %80-90’ı yoğun bir eğitimle çocuklarına yeterli bakım verebilecek duruma gelebilir. Ancak ailede madde bağımlılığı varsa aile ilaç yönünden izlenmelidir.
Sürekli olarak kafa travmasına uğrayan, başa darbe alan çocuklarda zeka geriliği, epileptik nöbetler, aksayarak yürüme, hidrosefali gelişebilir.

Çocuklar çiçektir soldurmayalım!