Çocukluk Dönemi Kazaları

Çocukluk dönemi kazaları dendiğinde hem kazalar, hem de istemli travmalar akla gelir. Yaralanma, incinme, travma gibi çocukluk dönemi kazaları; 1 yaşından sonra çocuklarda en sık ölüm ve sakatlık nedeni olan gruptur. Kazalara bağlı ölüm nedenleri içinde 1 yaş altında boğulmalar, 1-18 yaş arasında ise trafik kazaları önemli yer tutar. Öldürücü olmayan travmalar içinde ilk 14 yılda düşmeler ilk sıralardadır. Ancak bu öldürücü olmayan travmalar içinde oksijensiz kalmayla gelişen “anoksik ensefalopati”, yara yerinin iz bırakarak iyileşmesi ve sinir sistemini etkileyen ve fonksiyonunu bozan durumlar gibi ağır sakatlıklar da yer almaktadır.
Ülkemizdeki resmi kayıtlara göre 14 yaş altı çocuklarda çeşitli kazalarda ölen çocukların %49.87’si motorlu taşıt, %2.44’ü diğer taşıt kazaları, %3.92’i zehirlenmeler, %5.77’si düşme, %7.05’i yangın, %5.21’i suda boğulma, %1.52’si ateşli silahlar, %4.49’u intihar, %0.8’i öldürme, %21’i sanayi ve diğer kazalar nedeniyle ölmüştür.
Tüm travmaların %25’i çocukluk yaş grubunda görülmektedir ve her 4 travmalı çocuktan biri, çocuk travma merkezlerinde tedavi ihtiyacı göstermektedir. Çocuk travmalarının 2/3’ü erkek çocuklarda görülmekte ve yoğunluk 4-12 yaşlarda olmaktadır. Travmalara bağlı ölümlerin %80’i ya kaza sırasında ya da çocuk hastaneye ulaştığında acil serviste görülmektedir. Çocukluk dönemi kazalarının oluştuğu en önemli yer %70-75 ev ve yakın çevresidir.

Motorlu taşıt kazaları
Yaya olarak kazaya uğrayan çocuklar en fazla 5-9 yaş arası çocuklardır. Şehirde yaşayan çocuklar daha fazla risk altındadır. Bu arada mutlaka akılda tutulması gereken bir nokta da 4 yaş altında bir çocuğun bile arabayı hareket ettirebileceğidir. Çocuklar arabada asla yalnız bırakılmamalıdır. 13 yaş altındaki çocuklar arka koltukta oturtulmalı ve emniyet kemeri mutlaka takılmalıdır. Ön koltukta oturan çocuklarda hava yastıkları da tehlikeli olabilmektedir. Eğer çocuk 1 yaşından küçükse arkada özel araba koltuğunda olmalıdır.
Bebek prematüre bir bebekse uzun yolculuklar özel önem taşır. 37 hafta altında doğan bebeklerde hareketten önce ve sonra oksijen verilmesi ve özel yatak kullanılması önerilmektedir. Bebeklerin yolculuk sırasında saat başı kontrol edilmesi gereklidir.

Bisiklet kazaları
Çocuklarda en sık acil servise gelme nedenidir. Kafa travması varsa ağır ve ölümcül olabilir. Başlık kullanılması kafa travmasını %85 azaltır. 6-16 yaş arası çocuklarda en sık görülür.

Düşme
Düşme yaklaşık her 2,5 dakikada bir çocuklarda görülen kazalardandır. Çocuklarda her zaman ölümle sonuçlanmasa da en önemli travma nedenlerinden biridir. Kafa travması ve organ zedelenmesi olmuşsa özellikle önemlidir.

Yangın ve yanık
Yanığa bağlı travmalar ciddi olarak düşük sosyoekonomik durum ile ilgilidir. Erkek çocuklarda daha fazladır. (Özellikle 10-14 yaş grubundaki erkek çocuklarda) Yanmaya dirençli kıyafet veya uyku tulumları yanığa bağlı travma riskini 1/3 oranında azaltır. Sıcak musluk suyu ile yanmalar %25 oranındadır. Çocukluk yaş grubu yanıklarının %40’ı hastane tedavisi gerektirmektedir.
Ev yangınlarına bağlı ölümlerin %60’ı duman ile boğulma nedenlidir. Alkol ev yangınlarının %40’ından sorumlu bulunmuştur. Sigara ise bütün yangınların %45’ine neden olup ölümlerin %22-56’sından sorumludur. Sıcak kahve, çay ve diğer yiyecekler de risk oluşturur. Evdeki elektrikli cihazların dikkatsiz kullanımı da önemli kaza nedenlerindendir.

Boğulma
1 yaş altındaki ölümlerin ilk nedenidir. En çok 1-8 yaşlar arasında görülür. Boğulmaların önemli kısmı ev havuzlarında olmaktadır. Sarası olan çocuklara (epilepsili çocuklar) banyoda da dikkat edilmelidir.

Soğuk travması
Küçük çocuklarda, alkol bağımlıları ve yaşlılarda daha sık görülür. Soğuk nedeniyle küçük kan damarlarında, hücrelerde, deride ve sinirlerde yapısal ve fonksiyonel değişiklikler nedeniyle oluşan travmalardır. Soğuk çarpmasında yüz, kulaklar, kol ve bacaklarda sabit, soğuk ve beyaz alanlar görülür. 24-72 saat içinde soyulma ve kabarcık oluşur. İyi bir tedavi yaklaşımı ile iyileşme olur.
Çocuklara aşırı soğuklarda sıcak tutan yünlü giysiler, atkı ve eldiven giydirilmelidir.

Aspirasyon
Bebeklerde kaza sonucu ölümlerin en sık nedenlerinden biri yabancı cisim aspirasyonudur. Fıstık, ekmek parçası, sosis, çekirdekler, sebze ve kemik parçaları en çok aspire edilenlerdir. Kurubaklagiller de tehlikelidir. Yabancı cisim aspire eden çocukların %20’sinde hiçbir belirti görülmez. Eğer aspire edilen madde gırtlakta veya ana hava yollarında ise özel metotlarla çıkarılmalıdır.
Yabancı cisimler göz, kulak yolu, burun, vajina ve anüste de olabilir. Yutulursa yemek borusu, mide ve bağırsaklarda görülür. Metal paralar yemek borusundaki yabancı cisimlerin %50-75’ini oluşturur.
Çocuklarda pil yutulması çok önemlidir ve çok dikkatli takip edilmeyi gerektirir. Pillerin içinde tehlikeli, tahripkar maddeler vardır. Pil üst yemek borusu darlığına takılmışsa hemen çıkarılmalı; midedeyse, hastada belirti yoksa 24-48 saat izlenmelidir. Pil midede hâlâ kalıyorsa çıkartılmalıdır. Delici, kesici cisimlerin özel yöntemlerle çıkarılması gerekebilir.

Zehirlenmeler
Zehirlenmelerin en önemli olduğu yaş grupları, ilk 5 yaş öncesi ve ergenlik dönemidir. 5 yaş altındaki zehirlenmeler kaza sonucu, erkek çocuklarda daha fazla görülmektedir ve genellikle tek bir maddeyle meydana gelmektedir. Ergenlik yaş grubunda ise kızlarda daha fazladır. Çocuk zehirlenmelerinin %80’i kaza, -20’si istemlidir. İlaçların ambalajlarının daha güvenli olması, ilaçlara bağlı zehirlenme oranlarını belirgin olarak azaltmıştır.

Bebekleri kazalardan korumak için:

• Su dolu kapların yanında tek başına bırakmayın.
• İlaçları bebeğinizin ulaşamayacağı bir yerde saklayın.
• Her türlü temizlik malzemesini orijinal kaplarının içinde ve çocukların ulaşıp, açamayacağı kapalı dolaplar içinde saklayın.
• Bebeğinizin ulaşabileceği bir alan içinde naylon torba bulundurmayın.
• Parmaklarını sokmasını engellemek için evdeki tüm prizlere kapak taktırın.
• Soba, fırın, ütü gibi dokunduğunda yanabileceği eşyaları ulaşamayacağı yerlere koyun.
• Trafik olan yerde yürürken mutlaka elinden tutun.
• Yürüyüp, koşarken ağzına yiyecek vermeyin.
• Arabada mutlaka arka tarafta ve yaşına uygun araba koltuğunda oturtun.
• Pencere ve kapıları sürekli kilitli tutun.

Kaynak: Katkı Pediatri Dergisi, 25:5-6, 2003